Od początków w społeczności po uznanych pionierów inkluzywnej sztuki i edukacji. Oto nasza historia.
2005
Narodziny Teatru 21.
W 2005 roku w warszawskiej szkole specjalnej „Dać Szansę” Justyna Sobczyk, pedagożka teatru, zakłada grupę teatralną.
Większość obecnego zespołu artystycznego to osoby twórcze z tej szkoły. Od samego początku polem zainteresowań staje się teatr. Nie terapia, ani arteterapia, co wszystkim w tamtym czasie wydaje się iluzją, niedorzecznym marzeniem. Jako wyraz protestu, ale i gest tożsamościowy, grupa szybko przyjmuje nazwę Teatr 21. Liczba 21 w nazwie jest symbolicznym nawiązaniem do obecności dodatkowego chromosomu 21 w komórkach ciała. Zespół aktorską tworzą bowiem osoby w większości z zespołem Downa i autyzmem.
I odtąd wszyscy mówią: Teatr 21.
2005-2008
Od samego początku w zespole są: Anna Łuczak, Piotr Swend, Magdalena Świątkowska, Anna Drózd, Marta Stańczyk, Michał Pęszyński, ALeksandra Skotarek, Grzegorz Brandt
W 2006 roku dołączają: Daniel Krajewski i 9 letnia Maja Kowalczyk
Początkowo grupa pracuje nad nietypowymi szkolnymi przedstawieniami jasełkowymi pt. „Wiadomość nie z tej ziemi”, „Czekamy, czekamy…”, z czasem zaczyna realizować spektakle autorskie w reżyserii Justyny Sobczyk: „Orfeusz + Eurydyka = WNM” (2005), przetworzona historia miłosna mitycznych kochanków ; „Lot nad Panamą” (2006) na podstawie bajki Janoscha „Ach, jaka cudowna jest Panama”; ”Alicja” (2008) z inspiracji „Alicją w Krainie Czarów” oraz osobą jednej z aktorek – autystki, Marty Stańczyk.
2008
Ważnym momentem jest rok 2008. Zespół pracuje wtedy nad spektaklem Alicja, inspirowanym książką Lewisa Carrolla i charyzmatyczną osobowością autystycznej aktorki Teatru 21 Marty Stańczyk. W tym samym czasie Paweł Miśkiewicz (który jest również dyrektorem artystycznym Teatru Dramatycznego w Warszawie) pracuje nad Alicją w Krainie Czarów i Alicją po drugiej stronie lustra w Teatrze Dramatycznym w Warszawie.
Ten zbieg okoliczności i wyraźna chęć spotkania sprawiają, że Teatr 21 zostaje zaproszony wraz z Alicją na małą scenę publicznego Teatru Dramatycznego.
Do współpracy z Teatrem 21 dołącza obecnie wielce nagradzana scenografka i kostiumografka Agata Skwarczyńska oraz kompozytor Paweł Andryszczyk, który przez kolejne lata będzie tworzył język muzyczny Teatru 21.
To pierwszy moment, kiedy aktorzy Teatru 21 wchodzą na scenę teatru publicznego.To moment, w którym doświadczają całej magii świata teatru: świateł, kulis, garderoby, a przede wszystkim bufetu. Po tym doświadczeniu postanawiają, i wszyscy z nimi, nie wracać do szkoły. Teatr 21 robi ogromny krok naprzód. Opuszcza szkołę i pojawia się w świecie bez przestrzeni i pieniędzy. Teatralni nomadzi.
Zespół rozpoczyna współpracę z różnymi instytucjami, w tym z Muzeum Historii Żydów Polskich. Obserwując inne grupy inkluzywne w Europie, nomadyzm Teatru 21 jest wyjątkowy. Brak przestrzeni jest sytuacją trudną, ale jednocześnie ma niesamowity potencjał w odnajdywaniu nowych sposobów na budowanie obecności na mapie teatralnej.
Teatr 21 zaczyna wchodzić w koprodukcje lub partnerstwa z dużymi teatrami miejskimi ( Teatr Studio, Teatr Baj, Nowy Teatr, Teatr Powszechny), co wiąże się z jednoczesną obecnością w repertuarach tych publicznych, mainstreamowych instytucji, co nie jest tak powszechne dla innych grup w Europie.
2009
„Miasto, Manifest”
reż. Justyna Sobczyk
Happening, który krytycznie odnosił się do (nie)obecności osób niepełnosprawnych w przestrzeni miasta
Do zespołu artystycznego dołącza Teresa Foks
2010
„Portret”,
reż. Justyna Sobczyk
Przedstawienie zostało zainspirowane książką Michele Lemieux „Burzowa noc”.
premiera: Teatr Studio im. Stanisława Ignacego Witkiewicza
Do zespołu artystycznego dołącza Aleksander Orliński
2011
Uwaga, Purim!
W ramach projektu dla Muzeum Historii Żydów Polskich,Teatr 21 przygotowuje performance pt. „Uwaga, Purim!” w reż. Justyna Sobczyk, prezentowany na scenie Teatru Studio im. Stanisława Witkiewicza w Warszawie.
Ja jestem ja
reż. Justyn Sobczyk
Pierwszy spektakl dla małego widza
Premiera: Teatr Baj w Warszawie
2012
Teatr 21 po raz pierwszy zaprezentował się zagranicą. Wraz z toruńskim artystą Stefanem Kornackim zawędrował aż do Kijowa, gdzie zainscenizował cztery performance w przestrzeni miejskiej. W listopadzie wystąpił zaś na Normal Festival w Pradze
Do zespołu artystycznego dołączają: Barbara Lityńska, Cela Sobolewska
Do zespołu artystyczno- realiztorskiego dołączają:
Marceli Sulecki, koordynator działań Teatru 21. Współautor koncepcji projektu „O!Swój”, producent spektakli Teatru 21, dziś Prezes Zarządu Fundacji Teatr 21 oraz Dyrektor Operacyjny Centrum
Justyna Lipko-Konieczna, dramaturżka, badaczka, przedstawicielka teatru głównego nurtu, pracująca z reżyserami i dramaturgami o zupełnie innej perspektywie. Justyna Lipko szuka jednak czegoś innego, wywrotowego. Dołączając do Teatru 21 uruchamia cały kierunek nowego myślenia i odnajduje swój sposób na pisanie scenariuszy opartych na cripstories z wyraźną refleksją krytyczną.
Tomek Michalczewski, twórca video, który przez następne lata rozwijać będzie filmowy i projekcyjny język.
2012-2015
Teatr 21 ma dużo szczęścia. Znajduje gościnę w Instytucie Teatralnym im. Zbigniewa Raszewskiego, prowadzonym wówczas przez Macieja Nowaka. Dzięki jego otwartości zespół zyskuje miejsce na próby dwa razy w tygodniu i może prezentować kolejne spektakle. Tu powstaje czteroodcinkowy serial teatralny. Tu też przez długi czas Teatr rozwija się.
Jednym z członków Teatru 21 jest Piotr Swend, który od wielu lat wciela się w postać Macieja Lubicza w serialu telewizyjnym “Klan”. Pierwszy odcinek wyemitowano w 1997 i to właśnie Piotr Swend jako pierwszy aktor z zespołem Downa pojawił się na ekranach telewizyjnych w całej Polsce.
Na jednej z prób większość aktorów wyraziła wielką chęć, aby również zagrać w serialu. Piotr Swend odpowiedział wtedy wszystkim: “To zróbcie go sobie sami!”. Na efekty zawołania aktora nie trzeba było długo czekać, a te wydarzenie stało się bezpośrednią inspiracją do powstania czteroodcinkowego teatralnego serialu.
Tematy poszczególnych odcinków wyszły bezpośrednio od aktorów.
Praca/ Miłość/ Pieniądze/Rodzina
2012
Serial otworzył spektakl
…i my wszyscy. Odcinek 0,
reż. Justyna Sobczyk
Spektakl porusza temat braku perspektyw na pracę dla osób z niepełnosprawnościami
2013
Statek miłości. Odcinek 1
reż. Justyna Sobczyk
14 bezrobotnych aktorów, którzy nie znaleźli producenta swojego wymarzonego serialu „I my wszyscy” zakłada biuro podróży pod nazwą Statek Miłości. Bohaterowie wpadają na pomysł organizowania rejsów do źródła. Postanawiają stworzyć program artystyczny, który zapewni widzom przeżycie jedyne w swoim rodzaju.
Do zespołu dołącza Wisła Nicieja, unikatowa scenografka i kostiumografka, od tego czasu tworząca oryginalne wizualnie światy spektakli Teatru 21.
Śmiertelnie trudna gra
reż. Justyna Sobczyk
Spektakl dla dzieci od 6 roku życia inspirowany książką „Gęś, śmierć i tulipan” Wolfa Elbrucha.
Do zespołu dołącza Justyna Wielgus najpierw jako performerka. Był to pierwszy raz kiedy ktoś z zewnątrz znalazł się na scenie razem z aktorką Teatru 21. Potem przez następne lata pracuje jako choreografka, współautorka koncepcji czy współreżyserka w różnych produkcjach.
2014
Aktorzy Teatru 21 otrzymują pierwsze honoraria za prezentację spektaklu “Statek miłości. Odcinek 1” na festiwalu Brave Festival. Od tego momentu wszyscy aktorzy Teatru 21 zarabiają za swoją pracę na scenie.
Tu bi Szwat
reż. Justyna Sobczyk
Akcja performatywna inspirowana świętem Tu bi Szwat- świętem drzew
Premiera: Muzeum Historii Żydów Polskich Polin
2015
Upadki. Odcinek 2
reż. Justyna Sobczyk
Tisza be- Aw
koncepcja: Jakub Drzewiecki, Agata Skwarczyńska, Justyna Sobczyk
Inspirowany świętem Tisza be-Aw performans Teatru 21 przywołuje pamięć ofiar nazistowskiej akcji T4, będącej “eliminacją życia niewartego życia”
Klauni, czyli o rodzinie. Odcinek 3
reż. Justyna Sobczyk
współpraca reżyserska: Justyna Lipko-Konieczna, Justyna Wielgus
To finałowa część teatralnego serialu zrealizowanego przez Teatr 21. Tym razem spotykamy bohaterów w mieszkaniu treningowym w marzeniach o rodzinie i samodzielności.
Do zespołu artystycznego dołącza Piotr Sakowski
2016
Pesach to święto wolności
Koncepcja: Justyna Sobczyk, Justyna Lipko-Konieczna, Justyna Wielgus
Akcja performatywna „Pesach to święto wolności” zainspirowana świętem Pesach została zaprojektowana jako przejście korytarzami Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN
Powołana została Fundacja Teatr 21 oraz Rada Fundacji w składzie:
Anna Smolar, Sylwia Chutnik, Katarzyna Czayka Chełmińska, Edwin Bendyk, Łukasz Świątkowski
Teatr 21 zostaje zaproszony na Kaliskie Spotkania Teatralne. Festiwal Sztuki Aktorskiej.
Indianie
Spektakl dla dzieci o odwadze.
reż. Justyna Sobczyk
współpraca reżyserska
Justyna Wielgus, Jakub Drzewiecki
Koprodukcja: Teatr 21 i Nowy Teatr w Warszawie
Tear 21 inicjuje w koprodukcje lub partnerstwa z teatrami miejskimi, co rozpoczyna stałą obecność w repertuarach tych publicznych, mainstreamowych instytucji, co nie jest tak powszechne dla innych grup w Europie.
Do zespołu artystycznego dołącza Janek Adam Kowalewski
2017
Superspektakl
reż. Justyna Sobczyk i Jakub Skrzywanek
Koprodukcja: Teatr 21 i Teatr Powszechny w Warszawie
Do zespołu dołącza Wojtek Kaniewski – twórca video i projekcji oraz dokumentalista
2018- 2019
Powołanie Centrum Sztuki Włączającej (CSzW)
I sezon CSzW: Niepełnosprawność – społeczeństwo
Centrum Sztuki Włączającej od początku miało mieć status społecznej instytucji kultury, a więc budowanej na fundamencie organizacji społecznej. Ta budowa okazała się procesem niezwykle złożonym ze względów formalnych, biurokratycznych i środowiskowych.
W końcu jednak CSzW nazwie Downtown powstało i zaczęło działać w ramach struktur Biennale Warszawa, czyli innej, nowej/starej (starej, bo powstałej na instytucjonalnej ramie Teatru- Sceny Prezentacje) instytucji sztuki kierowanej przez Pawła Wodzińskiego i Bartka Frąckowiaka. Downtown nie ma swojej siedziby, nie ma własnej sceny i dalej będzie realizować swe przedsięwzięcia, korzystając z miejskiej infrastruktury i gościnności innych instytucji.
.
https://issuu.com/teatr21/docs/centrum_sztuki_wlaczajacej_downtown
Sezon 2018/2019 rozpoczął się inauguracją Centrum Sztuki Włączającej: Downtown (CSZW), wspólnego przedsięwzięcia Teatru 21 i Biennale Warszawa, którego zadaniem jest rozwijanie idei inkluzji społecznej na polach sztuki, kultury i nauki. To projekt o charakterze inkluzywnym, międzyinstytucjonalnym, międzynarodowym, który w sposób pogłębiony zajmuje się sztuką i edukacją włączającą.
Pierwszy sezon działań w ramach Centrum Sztuki Włączającej: Downtown nosi tytuł “Niepełnosprawność – społeczeństwo”. Jego głównymi tematami są społeczne mechanizmy niepełnosprawności, sposoby jej reprezentowania w sztuce, mediach, medycynie, nauce, mechanizmy wykluczania oraz polityczne strategie zarządzania niepełnosprawnością.
2018
Rewolucja, której nie było
reż Justyna Sobczyk
Punktem wyjścia do pracy na spektaklem „Rewolucja, której nie było” jest protest w sejmie osób z niepełnosprawnościami i ich rodziców (RON), który rozpoczął się 18.04 i potrwał do 27 maja 2018 roku.
Koprodukcja: Teatr 21 i Biennale Warszawa
Premiera: Teatr Soho
2019-2020
II sezon GAP się!
Drugi sezon “Centrum Sztuki Włączającej: Gap się!”, w którym koncentrować się będziemy na praktykach widzenia, etyce spojrzenia, będziemy brać pod włos kulturowe tabu związane z postrzeganiem niepełnosprawności w kulturze. Wychodząc od teorii intensywnego patrzenia, sformułowanej przez wybitną badaczkę kulturowych studiów nad niepełnosprawnością Rosemarie Garland-Thomson, włączymy widza w obszar refleksji i działań.
Przeprowadzka
Na trzy miesiące przenosimy się do Domu Tymczasowego w Zachęcie!
W okresie trwania wystawy „Zmiana ustawienia. Polska scenografia teatralna i społeczna XX i XXI wieku”wg koncepcji i autorskiej wizji Roberta Rumasa oddano nam jedną z sal wystawowych oraz zaproszono do stworzenia programu towarzyszącego wystawie. To tu realizujemy drugi sezon Centrum Sztuki Włączającej pt. „GAP SIĘ”. Aktorzy i aktorki Teatru 21 oprowadzali widzów, organizowaliśmy warsztaty na salach wystawowych, pokazaliśmy nasz spektakl „Rewolucja, której nie było”, swoją premierą miał performans „PokaZ”. Do dziś wspominamy tę współpracę jako niesamowite artystyczne i partnerskie doświadczenie! Hanna Wróblewska i cały Zespół Zachęty niezwykle udanie realizują misję dostępności instytucji kultury współdzieląc jej przestrzenie i możliwości z różnymi wykluczonymi z przestrzeni publicznej grupami. Nasza współpraca jest kontynuowana: razem z Zachętą wydajemy serię książek z zakresu studiów o niepełnosprawności, w ramach której już wkrótce mamy nadzieję wydać kolejne pozycje.
fot. Michał Dworakowski
Trolle
reż. Justyna Sobczyk
Interaktywny, familijny spektakl teatralny dla dzieci od 6 roku życia i ich dorosłych opiekunów.
PokaZ
reż. Justyna Wielgus
Performans PokaZ to spotkanie z osobami, które z różnych względów przyciągają intensywne spojrzenia i nie wpisują się we współczesną cielesną oraz społeczną normę
2019 – 2021
Centrum Sztuki Włączającej / Teatr 21 – Społeczna Instytucja Kultury
W listopadzie 2019 Teatr 21 wygrywa organizowany przez Biuro Kultury m.st. Warszawa konkurs na prowadzenie społecznej instytucji kultury. Dzięki temu program Centrum Sztuki Włączającej otrzymał trzyletnie wsparcie finansowe na lata 2020-2022. To kamień milowy w historii zespołu, który po raz pierwszy będzie mógł osiąść we własnym miejscu, a jego twórcy i współtwórcy będą mogli mieć zapewnione stałe zatrudnienie.
Teatr 21/ Centrum Sztuki Włączającej jest fundacją, która zatrudnia 22 pracowników: w tym 16 aktorów na umowy o dzieło, 4 osoby na etatach (od stycznia 2020) i 2 pracowników na stałe umowy zlecenia. Dodatkowo, w zależności od projektu lub produkcji, zatrudniani są współpracownicy zewnętrzni.
W skład zespołu zarządzania artystycznego Teatr 21/ CSZW wchodzą:
Justyna Lipko Konieczna – dramaturżka i kierowniczka działu badawczo-naukowego w zespole zarządzania artystycznego Teatru 21 / Centrum Sztuki Włączającej
Justyna Sobczyk – reżyserka, koordynatorka artystyczna w zespole zarządzania artystycznego Teatru 21 / Centrum Sztuki Włączającej
Justyna Wielgus – choreografka, performerka, reżyserka i kierowniczka działu edukacyjnego w zespole zarządzania artystycznego Teatru 21 / Centrum Sztuki Włączającej
Marceli Sulecki – kierownik administracji i finansów w zespole zarządzania artystycznego Teatru 21 / Centrum Sztuki Włączającej
Dodatkowo z zespołem współpracują:
Jakub Drzewiecki – specjalista ds. promocji
Wiktoria Siedlecka-Dorosz – koordynatorka działań edukacyjnych
Remont pierwszej stałej siedziby Teatru 21/ CSzW
Twórcy Teatru 21 często określają swój sposób funkcjonowania na mapie Warszawy jako nomadyczny. “Nomade” pochodzi od greckiego słowa nomas i oznacza wędrowanie w poszukiwaniu pastwisk, a więc miejsc, które zapewniają przetrwanie, oznacza też osoby nie
posiadające stałego zamieszkania, dla których wędrówka jest sposobem życia, budowania relacji, doświadczania przestrzeni. Choć początki Teatru 21 związane są z konkretnym miejscem – Zespołem Szkół Specjalnych “Dać Szansę”, gdzie Teatr 21 został utworzony, dorosła historia twórców i twórczyń grupy wiąże się z aktem emancypacji i opuszczeniem murów szkoły oraz związanego z tą przestrzenią modelu szkolnego teatru i rozpoczęciem artystycznej wędrówki, która trwa do dziś. W ciągu 10 lat Teatr 21 gościł w wielu ważnych instytucjach kultury, w których odcisnął swój ślad. Instytucje te wpływały równocześnie na kształtowanie się stylu, języka, charakteru teatru. Ten nieustanny przepływ inspiracji, stylów, języków, miejsc sprawia, że Teatr 21 nie daje się zamknąć w jednej konwencji, estetyce, w jednym sposobie myślenia czy zachowania, a nomadyczna obecność Teatru 21 na mapie Warszawy tworzy sieć ważnych artystycznych i politycznych powiązań. Brak stałego miejsca jest jednak również doświadczeniem dramatycznym. Mówi przecież o braku przynależności i zakorzenienia, co odnosi się szerzej do kondycji osób z niepełnosprawnością, których aktorzy Teatr 21 są reprezentantami. Odpowiedzią na ten brak ma być urzeczywistnienie idei Centrum Sztuki Włączającej. Nie oznacza to, że Teatr 21 umiejscawiając się na mapie Warszawy, zakończy tym samym swoją wędrówkę. Jak dowodzi Rosi Braidotti, wybitna znawczyni nomadycznych podmiotów, stan nomadyczny definiuje umiejętność obalania zastanych konwencji a nie literalnie akt podróżowania.
Przyszła siedziba Teatru 21 i Centrum Sztuki Włączającej znajdować się będzie na warszawskiej Pradze (niedaleko pl. Hallera). Lokal jest byłym sklepem wielobranżowym i musimy doprowadzić go do stanu używalności oraz dostosować do użytkowania przez osoby z niepełnosprawnościami.
2020-2021
Nie zostawiaj nikogo w tyle! Trzeci sezon Centrum Sztuki Włączającej
Strategie przetrwania
Exit
2021
Ciało w ciało z Marilyn/ Wideoperformans
realizatorki: Justyna Wielgus, Justyna Lipko-Konieczna
Jak przestałem być idealny
Reż. Justyna Lipko-Konieczna, Justyna Sobczyk i Justyna Wielgus
Hamer. Sit – up
reż. Justyna Sobczyk
2022
Królestwa
reż. Justyna Sobczyk
Przedstawienie powstało na podstawie tworzonych podczas pierwszej fali pandemii historii Marty Stańczyk, aktorki w spektrum autyzmu związanej z Teatrem 21.
Libido Romantico
reż. Justyna Wielgus
Tekst na podstawie „Ballad i romansów” Adama Mickiewicza oraz improwizacji Aktorów i Aktorek.
Rodzina
reż. Justyna Sobczyk
18 listopada 2022
Otwarcie siedziby Centrum Sztuki Włączającej
Otwarcie siedziby Centrum Sztuki Włączającej / Teatr 21 — Teatr 21
W skład zespołu wchodzą:
Wiktoria Dorosz- Siedlecka – kierowniczka ds. edukacji ( do 2024)
Magdalena Grudziecka – wicedyrektorka ds. Operacyjnych
Justyna Lipko-Konieczna – dyrektorka programowa CSzW/T21
Aleksandra Mahmud – kierowniczka ds. komunikacji internetowej i promocji
Paulina Uryszek – kierowniczka produkcji
Marceli Sulecki – dyrektor ds. Operacyjnych
Justyna Sobczyk– kierowniczka do spraw rozwoju zespołu Teatru 21
Justyna Wielgus – kierowniczka ds. międzynarodowych oraz współodpowiedzialna za rozwój Zespołu Teatru 21
Pokaż Język ( 2022-2024)
2023
Po długiej chorobie odchodzi aktorka Barbara Lityńska
Nie jestem Rośliną. Strumień świadomości
reż. Justyna Wielgus
2024
Do zespołu dołącza aktorka Julia Baranowska
Siedem historii okrutnych
reż. Justyna Wielgus
„You can fail! Porażka Show!”
reż. Justyna Sobczyk
Przetrwają silniejsi. Filoktet: Czwarty sezon Centrum Sztuki Włączającej
Przetrwają silniejsi? Filoktet survival — Teatr 21
2025
Justyna Sobczyk odchodzi z Centrum Sztuki Włączającej/ Teatr 21
OŚWIADCZENIE ZARZĄDU FUNDACJI TEATR 21 — Teatr 21
Widok z okna
reż. Pamela Leończyk
Program Centrum Sztuki Włączającej jest współfinansowany przez m.st. Warszawa.
