Od początków w społeczności po uznanych pionierów inkluzywnej sztuki i edukacji. Oto nasza historia.
W 2005 roku w warszawskiej szkole specjalnej „Dać Szansę” Justyna Sobczyk, pedagożka teatru, zakłada grupę teatralną.
Większość obecnego zespołu artystycznego to osoby twórcze z tej szkoły. Od samego początku polem zainteresowań staje się teatr. Nie terapia, ani arteterapia, co wszystkim w tamtym czasie wydaje się iluzją, niedorzecznym marzeniem. Jako wyraz protestu, ale i gest tożsamościowy, grupa szybko przyjmuje nazwę Teatr 21. Liczba 21 w nazwie jest symbolicznym nawiązaniem do obecności dodatkowego chromosomu 21 w komórkach ciała. Zespół aktorską tworzą bowiem osoby w większości z zespołem Downa i autyzmem.
I odtąd wszyscy mówią: Teatr 21.
Początkowo grupa pracuje nad nietypowymi szkolnymi przedstawieniami jasełkowymi pt. „Wiadomość nie z tej ziemi”, „Czekamy, czekamy…”, z czasem zaczyna realizować spektakle autorskie w reżyserii Justyny Sobczyk: „Orfeusz + Eurydyka = WNM” (2005), przetworzona historia miłosna mitycznych kochanków ; „Lot nad Panamą” (2006) na podstawie bajki Janoscha „Ach, jaka cudowna jest Panama”; ”Alicja” (2008) z inspiracji „Alicją w Krainie Czarów” oraz osobą jednej z aktorek – autystki, Marty Stańczyk.
Ważnym momentem jest rok 2008. Zespół pracuje wtedy nad spektaklem Alicja, inspirowanym książką Lewisa Carrolla i charyzmatyczną osobowością autystycznej aktorki Teatru 21 Marty Stańczyk. W tym samym czasie Paweł Miśkiewicz (który jest również dyrektorem artystycznym Teatru Dramatycznego w Warszawie) pracuje nad Alicją w Krainie Czarów i Alicją po drugiej stronie lustra w Teatrze Dramatycznym w Warszawie.
Ten zbieg okoliczności i wyraźna chęć spotkania sprawiają, że Teatr 21 zostaje zaproszony wraz z Alicją na małą scenę publicznego Teatru Dramatycznego.
Do współpracy z Teatrem 21 dołącza obecnie wielce nagradzana scenografka i kostiumografka Agata Skwarczyńska oraz kompozytor Paweł Andryszczyk, który przez kolejne lata będzie tworzył język muzyczny Teatru 21.
To pierwszy moment, kiedy aktorzy Teatru 21 wchodzą na scenę teatru publicznego.
To moment, w którym doświadczają całej magii świata teatru: świateł, kulis, garderoby, a przede wszystkim bufetu. Po tym doświadczeniu postanawiają, i wszyscy z nimi, nie wracać do szkoły. Teatr 21 robi ogromny krok naprzód. Opuszcza szkołę i pojawia się w świecie bez przestrzeni i pieniędzy. Teatralni nomadzi.
Zespół rozpoczyna współpracę z różnymi instytucjami, w tym z Muzeum Historii Żydów Polskich. Obserwując inne grupy inkluzywne w Europie, nomadyzm Teatru 21 jest wyjątkowy. Brak przestrzeni jest sytuacją trudną, ale jednocześnie ma niesamowity potencjał w odnajdywaniu nowych sposobów na budowanie obecności na mapie teatralnej.
Teatr 21 zaczyna wchodzić w koprodukcje lub partnerstwa z dużymi teatrami miejskimi ( Teatr Studio, Teatr Baj, Nowy Teatr, Teatr Powszechny), co wiąże się z jednoczesną obecnością w repertuarach tych publicznych, mainstreamowych instytucji, co nie jest tak powszechne dla innych grup w Europie.
„Miasto, Manifest” ( reż. Justyna Sobczyk) – happening, który krytycznie odnosił się do (nie)obecności osób niepełnosprawnych w przestrzeni miasta
Przedstawienie zostało zainspirowane książką Michele Lemieux
premiera Teatr Studio
2011
Uwaga, Purim!
W ramach projektu dla Muzeum Historii Żydów Polskich,Teatr 21 przygotowuje performance pt. „Uwaga, Purim!” ( reż. Justyna Sobczyk), prezentowany na scenie Teatru Studio im. Stanisława Witkiewicza w Warszawie.
pierwszy spektakl dla małego widza w reż Justyny Sobczyk
premiera: Teatr Baj w Warszawie
2012
Teatr 21 po raz pierwszy zaprezentował się zagranicą. Wraz z toruńskim artystą Stefanem Kornackim zawędrował aż do Kijowa, gdzie zainscenizował cztery performance w przestrzeni miejskiej. W listopadzie wystąpił zaś na Normal Festival w Pradze
Do zespołu artystycznego dołączają: Barbara Lityńska, Cela Sobolewska
Do zespołu artystyczno- realiztorskiego dołączają:
Marceli Sulecki, koordynator działań Teatru 21. Współautor koncepcji projektu „O!Swój”, producent spektakli Teatru 21, dziś Prezes Zarządu Fundacji Teatr 21 oraz Dyrektor Operacyjny Centrum
Justyna Lipko-Konieczna, dramaturżka, badaczka, przedstawicielka teatru głównego nurtu, pracująca z reżyserami i dramaturgami o zupełnie innej perspektywie. Justyna Lipko szuka jednak czegoś innego, wywrotowego. Dołączając do Teatru 21 uruchamia cały kierunek nowego myślenia i odnajduje swój sposób na pisanie scenariuszy opartych na cripstories z wyraźną refleksją krytyczną.
Tomek Michalczewski, twórca video, który przez następne lata rozwijać będzie filmowy i projekcyjny język.
→ 2012-2015
Teatr 21 ma dużo szczęścia. Znajduje gościnę w Instytucie Teatralnym im. Zbigniewa Raszewskiego, prowadzonym wówczas przez Macieja Nowaka. Dzięki jego otwartości zespół zyskuje miejsce na próby dwa razy w tygodniu i może prezentować kolejne spektakle. Tu powstaje czteroodcinkowy serial teatralny. Tu też przez długi czas Teatr rozwija się.
Jednym z członków Teatru 21 jest Piotr Swend, który od wielu lat wciela się w postać Macieja Lubicza w serialu telewizyjnym “Klan”. Pierwszy odcinek wyemitowano w 1997 i to właśnie Piotr Swend jako pierwszy aktor z zespołem Downa pojawił się na ekranach telewizyjnych w całej Polsce.
Na jednej z prób większość aktorów wyraziła wielką chęć, aby również zagrać w serialu. Piotr Swend odpowiedział wtedy wszystkim: “To zróbcie go sobie sami!”. Na efekty zawołania aktora nie trzeba było długo czekać, a te wydarzenie stało się bezpośrednią inspiracją do powstania czteroodcinkowego teatralnego serialu.
Tematy poszczególnych odcinków wyszły bezpośrednio od aktorów.
Praca/ Miłość/ Pieniądze/Rodzina
2012
Serial otworzył spektakl
…i my wszyscy. Odcinek 0, reż, Justyna Sobczyk
w którym pojawia się temat braku perspektyw na pracę dla osób z niepełnosprawnościami.
2013
Statek miłości. Odcinek 1, reż Justyna Sobczyk
14 bezrobotnych aktorów, którzy nie znaleźli producenta swojego wymarzonego serialu „I my wszyscy” zakłada biuro podróży pod nazwą Statek Miłości. Bohaterowie wpadają na pomysł organizowania rejsów do źródła. Postanawiają stworzyć program artystyczny, który zapewni widzom przeżycie jedyne w swoim rodzaju.
Do zespołu dołącza Wisła Nicieja, unikatowa scenografka i kostiumografka, od tego czasu tworząca oryginalne wizualnie światy spektakli Teatru 21.
Śmiertelnie trudna gra, reż. Justyna Sobczyk
Spektakl dla dzieci od 6 roku życia inspirowany książką „Gęś, śmierć i tulipan” Wolfa Elbrucha.
Do zespołu dołącza Justyna Wielgus najpierw jako performerka. Był to pierwszy raz kiedy ktoś z zewnątrz znalazł się na scenie razem z aktorką Teatru 21. Potem przez następne lata pracuje jako choreografka, współautorka koncepcji czy współreżyserka w różnych produkcjach.
2014
Aktorzy Teatru 21 otrzymują pierwsze honoraria za prezentację spektaklu “Statek miłości. Odcinek 1” na festiwalu Brave Festival. Od tego momentu wszyscy aktorzy Teatru 21 zarabiają za swoją pracę na scenie.
Tu bi Szwat, reż Justyna Sobczyk
akcja performatywna inspirowana świętem Tu bi Szwat- świętem drzew
2015
Upadki. Odcinek 2, reż. Justyna Sobczyk
koncepcja: Jakub Drzewiecki, Agata Skwarczyńska, Justyna Sobczyk
Inspirowany świętem Tisza be-Aw performans Teatru 21 przywołuje pamięć ofiar nazistowskiej akcji T4, będącej “eliminacją życia niewartego życia
Klauni, czyli o rodzinie. Odcinek 3
reżyseria: Justyna Sobczyk
współpraca reżyserska: Justyna Wielgus, Justyna Lipko-Konieczna
to finałowa część teatralnego serialu zrealizowanego przez Teatr 21. Tym razem spotykamy bohaterów w mieszkaniu treningowym w marzeniach o rodzinie i samodzielności.
Do zespołu artystycznego dołącza Piotr Sakowski
Ukazuje się
„21 myśli o teatrze” (https://teatr21.pl/zasoby/21-mysli-o-teatrze/) książka artystyczna. Efekt pracy fotoreportażysty, grafików, teoretyczek sztuki i aktorów Teatru 21, którzy zadbali o warstwę tekstową. Sercem publikacji są zdjęcia Grzegorza Pressa. To przede wszystkim dokumentacja kilkumiesięcznej pracy nad przedstawieniem Klauni, czyli o rodzinie. Odcinek 3. Fotografie powstały również podczas innych spektakli i performansów (Upadki. Odcinek 2, Tisza be-Aw) oraz zwykłych prób.
“21 myśli o teatrze” otrzymał główną nagrodę za Najpiękniejszy Album Roku 2015 przyznawaną przez Polskie Towarzystwo Wydawców Książek. Część fotografii Grzegorza Pressa z albumu “21 myśli o teatrze” wygrały konkurs BZ WBK Press Foto w kategorii “Kultura” (fotoreportaż)
2016
Koncepcja: Justyna Sobczyk, Justyna Lipko-Konieczna, Justyna Wielgus
Akcja performatywna „Pesach to święto wolności” zainspirowana świętem Pesach została zaprojektowana jako przejście korytarzami Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN
Powołana została Fundacja Teatr 21 oraz Rada Fundacji w składzie:
Anna Smolar, Sylwia Chutnik, Katarzyna Czayka Chełmińska, Edwin Bendyk, Łukasz Świątkowski
Teatr 21 zostaje zaproszony na Kaliskie Spotkania Teatralne. Festiwal Sztuki Aktorskiej.
Spektakl dla dzieci o odwadze.
reż. Justyna Sobczyk
współpraca reżyserska
Justyna Wielgus, Jakub Drzewiecki
Koprodukcja: Teatr 21 i Nowy Teatr w Warszawie
Tear 21 inicjuje w koprodukcje lub partnerstwa z teatrami miejskimi, co rozpoczyna stałą obecność w repertuarach tych publicznych, mainstreamowych instytucji, co nie jest tak powszechne dla innych grup w Europie.
Do zespołu artystycznego dołącza Janek Adam Kowalewski
2017
Superspektakl reż. Justyna Sobczyk i Jakub Skrzywanek
Koprodukcja: Teatr 21 i Teatr Powszechny w Warszawie
Do zespołu dołącza Wojtek Kaniewski – twórca video i projekcji oraz dokumentalista
2018- 2019
Powołanie Centrum Sztuki Włączającej (CSzW)
→ 2018
Rewolucja, której nie było reż. Justyna Sobczyk
Punktem wyjścia do pracy na spektaklem „Rewolucja, której nie było” jest protest w sejmie osób z niepełnosprawnościami i ich rodziców (RON), który rozpoczął się 18.04 i potrwał do 27 maja 2018 roku.
Centrum Sztuki Włączającej/Teatr 21:
ul. Skoczylasa 10/12
03-469 Warszawa
NIP 118-212-19-73
REGON 364125930
KRS 0000602352
Fundacja Teatr 21 jest Organizacją Pożytku Publicznego.
Teatr 21 to zespół teatralny, którego aktorami są głównie osoby z zespołem Downa i autyzmem. W ciągu 18 lat swojej działalności stworzył kilkadziesiąt spektakli prezentowanych w teatrach i instytucjach w całej Polsce. Grupa występowała na festiwalach krajowych (m.in. Wrocław, Poznań, Gdańsk, Kraków) i zagranicznych (Praga, Berlin, Helsinki, Freiburg). W 2019 roku spektakl “Rewolucja, której nie było” został nagrodzony na Międzynarodowym Festiwalu Teatralnym “Boska Komedia” w Krakowie. Oprócz działalności artystycznej Teatr 21 zajmuje się również edukacją, pedagogiką teatru, działalnością wydawniczą, organizuje konferencje, wykłady i pracuje w międzynarodowych sieciach. W 2021 Teatr 21 został nagrodzony Paszportem POLITYKI w kategorii “Teatr”.
Obecnie Teatr 21 tworzy projekt Centrum Sztuki Włączającej, które jest pierwszą społeczną instytucją kultury w Warszawie w całości dedykowaną twórczości artystów z niepełnosprawnościami. Jego głównym zadaniem jest włączanie w pole sztuki, kultury i nauki różnorodnych grup społecznych. Mają tu miejsce m.in. spotkania z artystami, warsztaty dla rodzin i osób starszych, wykłady z zakres studiów o niepełnosprawności i sztuce osób z niepełnosprawnościami, wystawy artystów sztuk wizualnych i wiele innych. Sama przestrzeń jak i wszystkie wydarzenia są dostosowane do potrzeb osób z różnymi niepełnosprawnościami. Centrum Sztuki Włączającej jest stałą siedzibą Teatru 21.
Program Centrum Sztuki Włączającej jest współfinansowany przez m.st. Warszawa.
